ابن‌صائغ زین‌الدین عبدالرحمان بن یوسفاِبْنِ صائِغ، عبدالرحمان بن یوسف ملقب به زین‌الدین، خطاط سده‌های ۸ و ۹ق/۱۴ و ۱۵م در مصر می‌باشد. ۱ - معرفیوی که به سبب پیشه زرگری پدرش ابن صائغ نامیده شده است، پیش از ۷۷۰ق/۱۳۶۹م در قاهره به دنیا آمد و در همان شهر پرورش یافت. خط منسوب را از استادش نوروَسیمی آموخت و ملازم وی بود تا آنکه در کتابت قلم نسخ از او پیشی گرفت. [۱]
سخاوی، محمد، ج۴، ص۱۶۱، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق.
۲ - شیوه ابن صائغ در خطاطیابن صائغ در آغاز از شیوه ابن عفیف پیروی می‌کرد و در این سبک از ابوعلی زفتاوی بهره می‌گرفت، اما سرانحام خود شیوه‌ای تازه برگزید که بین روش کتابت ابن عفیف و شهاب الدین غازی بود. [۲]
سخاوی، محمد، ج۴، ص۱۶۱، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق.
۳ - تعلیم خطابن صائغ مکتب‌هایی در بعضی از مدارس قاهره ایجاد کرد و به تعلیم خط پرداخت و مردم گروه گروه از آموزش او بهره گرفتند. [۳]
سخاوی، محمد، ج۴، ص۱۶۲، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق.
رسم «شهادة» یا «اجازه» را که نشان به کمال رسیدن خطاطان و مجوز آنان در تعلیم دادن و دیگران و نوشتن نام خویش بر قطعه است، او در مصر پدید آورد. [۴]
کردی، محمد طاهر، ج۱، ص۳۴۲، مصر، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م.
۴ - ویژگیهاابن صائغ را شیخ الکُتّاب زمان خود خوانده‌اند و نوشته‌اند که جمیع اقلام خط را خوش می‌نوشت. [۵]
حسینی، محمد مرتضی، ج۱، ص۸۷، حکمة الاشراق الی کتاب الافاق، به کوشش عبدالسلام هارون، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
وی شیخی ظریف، هوشیار و نکته سنج بود و اشعار و نوادر بسیار می‌دانست.۵ - درگذشتدر اواخر عمر به سبب ناتوانی از کار بازماند و سرانجام در ۸۴۵ق/۱۴۴۲م در حالی که بیش از ۸۰ سال از عمرش سپری شده بود، درگذشت و روز بعد در گورستان جوشن به خاک سپرده شد. [۶]
سخاوی، محمد، ج۴، ص۱۶۱، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق.
۶ - آثارابن صائع دوران زندگانیش را به کتابت قرآن کریم و کتاب‌ها و قصاید متعدد گذراند. آنچه از آثار او برجای مانده، عبارت است از: ۱. قرآنی به قلم مُحَقق در اندازه ۸۲ئ۵/۱۰۸ سانتی متر، کتابت شده در ۸۰۱ق/۱۳۹۹م که در کتابخانه ملی قاهره نگهداری می‌شود؛ ۲. قرآنی به قلم ثلث، کتابت شده در ۸۱۴ق/۱۴۱۱م برای سلطان ناصر فرج بن برقوق، محفوظ در دارالفن الاسلامی قاهره [۷]
زین‌الدین، ناجی، ج۱، ص۶۷، مصور الخط العربی، بغداد، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
۳. قرآنی به قلم ثلث، مضبوط در کتابخانه چستربیتی دوبلین [۸]
زین‌الدین، ناجی، ج۱، ص۱۶۸، مصور الخط العربی، بغداد، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
۴. کتیبه‌ای شامل سوره فتح و جز آن بر دیوارهای مسجد نبوی . [۹]
زین‌الدین، ج۱، ص۳۳۰، حاشیه، ناجی، مصور الخط العربی، بغداد، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م.
از ابن صائغ کتابی به نام تحفة اولی الالباب فی صناعة الخط و الکتاب بر جای مانده که در ۱۹۶۷م در تونس به چاپ رسیده است. [۱۰]
منجد، صلاح الدین، ج۱، ص۲۶-۲۷، معجم المخطوطات المطبوعة، بیروت، ۱۹۷۱م.
بررسی آثار بازمانده از ابن صائغ نشان می‌دهد که با همه ستایشی که نویسندگانی چون طیبی [۱۱]
طیبی، محمد، ج۱، ص۱۸، جامع محاسن کتابة الکتاب، به کوشش صلاح‌الدین منجد، بیروت، ۱۹۶۲م.
از او کرده و وی را یگانه روزگار و جامع محاسن خوشنویسی دانسته‌اند، خوشنویسان ایرانی معاصر او به مراتب از وی خوش‌تر می‌نوشته‌اند. بنابر این داوری این نویسندگان که او را نابغه عصر خوانده و خط او را برتراز دیگر هم روزگاران وی شمرده‌اند، [۱۲]
سخاوی، محمد، ج۴، ص۱۶۱، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق.
تنها می‌تواند در مورد خطاطان مصری صادق باشد، نه خوشنویسان همه سرزمین‌های اسلامی .۷ - فهرست منابع(۱) حسینی، محمد مرتضی، حکمة الاشراق الی کتاب الافاق، به کوشش عبدالسلام هارون، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م. (۲) زین‌الدین، ناجی، مصور الخط العربی، بغداد، ۱۴۰۰ق/ ۱۹۸۰م. (۳) سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، ۱۳۵۴ق. (۴) طیبی، محمد، جامع محاسن کتابة الکتاب، به کوشش صلاح‌الدین منجد، بیروت، ۱۹۶۲م. (۵) کردی، محمد طاهر، مصر، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م. (۶) منجد، صلاح الدین، معجم المخطوطات المطبوعة، بیروت، ۱۹۷۱م. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالرحمان ابن‌صائغ »، شماره ۱۴۰۳. |